Nowości

II Rzeczypospolita

Prezydent Mościcki z wizytą w Nowym Targu, 1929

Fascynują mnie czarno-białe, stare fotografie przedstawiające dawne dzieje, w szczególności lubię przeglądać te z okresu po 1918 r. II Rzeczypospolita, to bez wątpienia bardzo ciekawy, choć niełatwy, okres w dziejach Polski. Nasz kraj odrodził się na mapie Europy po wielu latach zaborów. Należało scalić te wielonarodowe i wielowyznaniowe ziemie, którego jeszcze niedawno wchodziły w skład trzech różnych organizmów państwowych. Państwo było ekonomicznie zacofane, funkcjonowały w nim trzy waluty, a istnienie na początku lat 20. było bardzo kruche. Był to okres walki o kształt granic Polski: bohaterskiej obrony Lwowa i walk o Galicję Wschodnią, konfliktu z Czechami o Zaolzie, czas powstań śląskich, powstania wielkopolskiego, oraz wojny polsko-bolszewickiej 1919-1921.

Odbudowa państwa była procesem długotrwałym i trudnym. Pomimo ogromnych trudności z jakimi zmagało się wtedy państwo polskie, bez wątpienia wiele udało się osiągnąć. Pomógł tu niezwykły entuzjazm, który wyzwolił się w zarówno u intelektualnych elit, jak i wśród zwykłych ludzi. W latach 20. przeprowadzono reformę monetarną, która uratowała Polskę przed hiperinflacją, rozpoczęto emisję złotego polskiego. Na poziomie szkoły elementarnej wprowadzono obowiązek powszechnego nauczania, otwarto także szereg nowych uczelni wyższych; min. krakowską Akademię Górniczo-Hutniczą, Uniwersytet Poznański, działalność wznowił Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie.

Czytaj więcej: II Rzeczypospolita

O sztuce pisania listów

Listy pisane przez żołnierzy w czasie II wojny światowej do Stefanii Bardziłowskiej

Sztuka pisania listów odchodzi w zapomnienie i choć każdy z nas lubi je dostawać, listy są szybko wypierane przez inne formy komunikowania. Zamiast pisać list, wolimy wysłać sms czy email do drugiej osoby, możemy liczyć na natychmiastową odpowiedź nawet, jeżeli jest na drugim końcu świata. W dobie kiedy nie było współczesnych wynalazków, listy miały ogromne znaczenie. Były nie tylko nośnikiem informacji, okoliczności takie jak podróż, wojna czy zesłanie nadawały im specjalnej wymowy.

Listy podtrzymywały na duchu żołnierzy walczących w Polskiej Armii na Zachodzie, pełne goryczy, smutku, tęsknoty, często pisane przez zupełnie obce sobie osoby, niejednokrotnie były dla nich jedyną formą kontaktu z zewnętrznym światem. Żołnierze będący w niewoli pisali listy z prośbą o pomoc i w odpowiedzi przez długi czas dostawali paczki za pośrednictwem Międzynarodowego Czerwonego Krzyża.

W naszej kolekcji zachowało się wiele listów, pisanych przez Stefanię Bardziłowską do polskich żołnierzy przebywających w niewoli niemieckiej, a także do żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych walczących na Zachodzie, którzy nie mogli utrzymywać kontaktu z rodziną. Dla podtrzymania morale zorganizowano dla nich wymianę listów z polonią amerykańską. Adresatką wielu takich listów była zaangażowana w niesienie pomocy polskim żołnierzom na Zachodzie, mieszkająca w Bostonie, Stefania Bardziłowska.

Bardziłowska nie była z żołnierzami w żaden sposób związana, jednak miała naturę społecznika i organizowała dla żołnierzy wysyłki paczek i listów. Zgodnie z obowiązującą konwencją genewską, korespondowanie z jeńcami było zastrzeżone tylko dla osób bliskich i członków rodziny. Pomimo to Bardziłowskiej udało się pozyskać od Międzynarodowego Czerwonego Krzyża szereg adresów polskich oficerów przebywających w niewoli. Ani cenzura niemiecka, ani cenzura amerykańska początkowo nie utrudniały nawiązywania kontaktów z jeńcami i przesyłania paczek do obozów.

Czytaj więcej: O sztuce pisania listów

Kolekcja fotografii Marszałka J. Piłsudskiego

Zapraszamy do zapoznania się z naszą ostanio zdigitalizowaną kolekcją zawierającą unikatowe zdjęcia Marszałka Piłsudskiego.

Czytaj więcej: Kolekcja fotografii Marszałka J. Piłsudskiego

Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich

Kilka miesięcy temu na adres Instytutu przyszedł e-mail od grupy rekonstrukcji historycznej z Polski, która w związku z 80. rocznicą obrony twierdzy Tobruk chciała poznać zdjęcia przedstawiające żołnierzy Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich. Minister Wielkiej Brytanii Anthony Eden i oficerowie Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich, pazdziernik 1940

W Instytucie przechowujemy wiele fotografii Samodzielnej Brygady, był to więc dla nas impuls do zdigitalizowania kolejnej części naszej kolekcji. Udało się przygotować wyjątkowy materiał fotograficzny, który może dostarczyć ciekawych informacji o walkach w Afryce Północnej.

Przygotowanie zdjęć do prezentacji online jest procesem żmudnym, wymaga najpierw dokładnego zapoznania się z kolekcją, następnie dokonania selekcji zdjęć pod względem tematyki i jakości materiału. Kolejny krok to skanowanie, opisywanie fotografii i na końcu umieszczanie materiałów online. Po kilku tygodniach pracy udało się wykonać projekt. Na naszym portalu umieściliśmy zdjęcia przedstawiające szkolenie żołnierzy, życie codzienne, budowę obozu w Latrun, fortyfikacje pod Tobrukiem, ćwiczenia i działania bojowe, w których brali udział żołnierze Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich. Na czarno-białych zdjęciach widzimy niełatwe, wymagające wielu wyrzeczeń życie żołnierskie na pustyni; walkę w niesprzyjających warunkach atmosferycznych, w stanie ciągłego zagrożenia ze strony wroga.

Czytaj więcej: Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich

Marszałek J. Piłsudski prywatnie

Marszałek J. Piłsudski był bojownikiem o niepodległość, wybitnym mężem stanu, „ojcem” wolnej Polski. Ten charyzmatyczny przywódca, wytrawny, czasem wręcz bezwzględny polityk, w życiu prywatnym był ciepłą i serdeczną osobą, bardzo cenił sobie życie rodzinne i odpoczynek na łonie natury. Kiedy w 1923 r. zrezygnował z pełnienia funkcji państwowych, jego miejscem wytchnienia stał się dworek w Sulejówku. Marszałek kochał ten dom, nazywany zdrobniale “Milusinem”. Tu każdą wolną chwilę spędzał w towarzystwie żony Aleksandry i córek: Wandy i Jadwigi; spacerował po ogrodzie i układał pasjansy. Wiosną lubił przyglądać się, jak rosną jego ulubione sasanki.

J. Pilsudski z córkami: Wandą i Jadwigą.

W “Milusinie” Marszałek rozwinął swoją pracę pisarską; tam powstały m.in. “Wspomnienie o Gabrielu Narutowiczu” i “Rok 1920”. Pomimo, że Piłsudski oficjalnie wycofał się z pełnienia oficjalnych funkcji, to wciąż w Sulejówku podejmowane były najważniejsze decyzje państwowe. W 1926 r. po przewrocie majowym, Piłsudscy przenieśli się do Warszawy i zamieszkali w Belwederze, jednak “Milusin” pozostał ich rodzinnym domem.

Czytaj więcej: Marszałek J. Piłsudski prywatnie